Kumpas türleri ve ilgili kullanımları

Kumpas, derinlik ve iç ve dış boyutlar dahil olmak suretiyle cetvel, şerit metre yada öteki ölçüm aletleriyle ölçülemeyen nesnelerin karmaşık boyutlarını ölçmek için kullanılan bir araçtır. Ek olarak, kumpaslar, oldukça kırılgan bir halde ölçmek için kullanılabildikleri için ağaç işleme mühendisleri ve marangozlar için popüler bir araçtır. Aşağıda her biri ve kullanımları ile beraber tartışacağımız değişik kumpas türleri vardır.

Değişik kumpas türleri

dijital kumpas

Dijital kumpaslar son olarak teknolojiye haizdir ve bu aletin ön tarafına santimetre, milimetre yada inç cinsinden cetvel ölçekleri monte edilmiştir, sadece bu ölçek okuma için nadiren kullanılır.

Bu araçta, cetvel ölçeğinin alt kısmına gömülü olan ve kaydırıcının tüm uzunluğu süresince hareket eden bakır hatlara haiz bir baskılı dönem kartı (PCB) kullanılır. Okumayı icra eden ana parça, kendi bakır hatlarına haiz bir PCB’ye haizdir. Cetvel ölçeğinde bir pergel dizisinin çekilmesiyle enerji verilen bu iki bakır hattın birleştirilmesiyle değişken bir kapasitör oluşturulur. Kaliper kafasındaki bir mikroişlemci kapasitans farkını hesaplayarak bunu bir ölçüme çevirir ve LCD ekranda gösterir. Bu kumpasın kullanımı kolaydır, şu sebeple ölçüm ve hesaplama yapar ve ekranda en doğru boyutu gösterir. Bu vasıta, emek harcama kolaylığı için, ölçüm birimlerini mesela inçten milimetreye değiştirebilmek için yerleşik düğmelere ve sıfır hatayı ortadan kaldırmak yada herhangi bir mesafede okumayı sıfıra ayarlamak için sıfır ayarlama kabiliyetine haizdir. Ek olarak bu alet sürmeli kumpasa benzer ve iç ve dış boyutları ölçmek için iki çeneden ve derinliği ölçmek için bir derinlik çubuğundan oluşur, sadece daha ileri teknoloji kullandığı için daha pahalıdır.

Sürmeli kumpas;

Sürgülü kumpasın tasarımının dijital kumpasa benzer olduğundan daha ilkin bahsetmiştik sadece elektronik ölçüm sistemi ve LCD ekran kullanmaz.
Bu kumpasta derinlik ölçümü için iç ve dış ölçüm çeneleri ve derinlik çubuğu kullanılmaktadır. Bu aracın bir İngiliz (inç) ve metrik (mm) ölçeği ve ölçüm doğruluğunu bir kesre indirgemek için kayan dereceli bir ölçeği vardır. Bu kaliper 0,01 mm’lik doğru bir okuma gösterir, sadece düzgüsel göstergeler 0,1 mm’lik bir doğruluğa haizdir.

Saat kumpasları yada kadran kumpasları

Bir saat yada sürmeli kumpas benzer biçimde bir manuel kumpasın bir ana ölçeği vardır, sadece hareketli bir ölçek, saat şeklinde olan ve kadranı yüzlerce milimetre cinsinden ölçüm değerlerini gösterdiği için aletin kullanımını kolaylaştıran bir kadrandır.
Ana ölçekteki tam ondalık sayılar, el okuması ile birleştirilir ve son olarak 0,01 doğrulukta ölçek okumaları yapılır. Bu kumpasta derinlik çubuğu ile iç ve dış çeneler cismin derinliğini ve iç ve dış boyutlarını ölçmek için kullanılır. Guanglu saat kaliperleri Çin’de üretilir ve piyasada popülerdir.

Kaliper

Bu araca tek kurallı kumpas yada hermafrodit kumpas da denir ve bölünmüş kumpasa benzer. Bu kumpasın tesir mekanizması kumpasa benzer ve keskin ucunu bir yüzey üstünde durağan(durgun) bir konuma yapıştırarak çalışır, öteki ucu ise temas noktasından vücudun herhangi bir yerine olan mesafeyi ölçer.

yaylı pergel

Yaylı kumpaslar 3 tipte yapılır: iç boyutları ölçmek için dışa bakan çeneli iç kumpaslar, dış boyutları ölçmek için çeneleri içe bakan dış kumpaslar ve düz bir yüzey üstünde iki nokta içinde ölçüm yapmak için yarıklı kumpaslar. Bu üç tip kaliper benzer bir tasarıma haizdir; iki ayak yada çene, onları bir arada tutan bir yay ve ayar için bir vida yada somundan oluşur. Bu kumpaslar, tam kumpaslara kıyasla daha iyi performansa haizdir.

mikrometre

Mikrometreler iç, dış, derinlik, inç ve metrik mikrometreler benzer biçimde değişik tiplerde yapılır. Adından da anlaşılacağı benzer biçimde, bu aygıt mikron hassasiyetinde (yüzlerce milimetreye kadar) ölçüm alır ve son aşama hassastır. Bu aygıt 0,01 mm hassasiyetle doğru okumalara izin vermesine karşın, yalnız minik mesafeleri ölçmek için uygundur.

derinlik ölçer kaliperleri

Bu alet, bir mil kullanarak deliklerin, yuvaların, basamakların, deliklerin ve olukların derinliğini ölçer. Mil, çubuk yada çubuk deliğin altına ulaşacak şekilde yüksük döndürülerek ayarlanabilir. Çubuk deliğin ucuna bağlandıktan sonrasında ölçüler dijital yada manuel olarak okunabilir. Mitutoyo yağ çubuğu cımbızları, gösterge saatine yada dijital ekrana uyarlanabilen durağan(durgun) bir çubuğa haizdir. Mitutoyo markası değişik tip ve boyutlarda derinlik ölçüm cımbızları üretmektedir. Insize ek olarak küresel bir dağıtım ağına haiz hususi bir ölçüm aleti tedarikçisidir. Insize’nin genel merkezi Çin’de olup, ABD Birleşik Devletleri, İspanya, Hindistan ve Brezilya’da şubeleri ve 75’ten fazla ülkede dağıtıcıları bulunmaktadır. Yağ çubuğu kaliperi de yüksek kalite ve pratikliğe haizdir.

dişli kumpas

Dişlilerin dişlerini ölçmek için bir dişli kumpas kullanılır. Dikey ölçek dişlerin üstten eğim çizgisine kadar olan derinliğini ölçer ve yatay ölçek dişlerin eğim çizgisindeki kalınlığını ölçer. Minik boyutlu dişli kaliperler de rahat ve dijital modellerde üretilmektedir.

Bıçak kumpas

Bıçak cımbızları, ulaşılması zor alanlarda iç ölçüler için uygun olacak şekilde tasarlanmıştır. Genel olarak, bu kumpasın çıkıntılı çeneleri, içteki dar olukların boyutlarını ölçer. Sıfır ayarı her pozisyonda yapılır ve bu kumpasta bağıl ve mutlak ölçüm ve mm’den inç’e dönüştürme de mümkündür.

Genel olarak kumpaslar kırılgan ölçüm yapma özelliğine haiz olup mühendislik ve marangozluk projeleri benzer biçimde çeşitli işlerde kullanılmaktadır. Müşterinin gereksinimlerine uygun, değişik uygulamalara, fiyat aralıklarına ve değişik markalara haiz her tip kaliper piyasada mevcuttur. Yüksek fiyatına karşın dijital kumpasın kullanımı oldukça kolay ve hassastır. Hem de oldukça esnektir ve nesnelerin iç ve dış boyutlarını ve derinliğini ölçer.

Sıkça Sorulan Sorular

Kaliperler ne için kullanılır?

Bu vasıta, teknik ve mühendislik projelerinde, kişisel binaların inşası ve yenilenmesinde ve çeşitli endüstrilerde kullanılmaktadır.

Bir kumpasın değişik bileşenleri nedir?

Üst çene, alt çene, derinlik çubuğu, kelebek vida, kilitleme vidası, sürmeli kaliper mastarı ve kaliper ana mastarı.