چگونه خانه چوبی بسازیم
در گذشته خانه چوبی با روش‌های ابتدایی ساخته می‌شد مانند بسیاری از خانه‌هایی که هنوز هم در بسیاری از روستاها و بافت قدیمی شمال کشور وجود دارند اما به‌تدریج و با گذر زمان، پیشرفت فناوری، به‌کارگیری سازه‌ها و روش‌های پیش‌ساخته طراحی این خانه‌ها دچار تغییر شدند.
برخلاف انتظار عموم خانه‌های چوبی در برابر زلزله از مقاومت بالایی برخوردار بوده و عایق‌بندی آن به‌گونه‌ای است که مصرف انرژی را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد. نداشتن نخاله و پسماندهای ساختمانی، سازگاری با انواع اقلیم و آب و هوا و … ازجمله نکات قابل‌توجهی هستند که این خانه‌ها را در رده‌ی سازه‌های پرطرفدار در سرتاسر دنیا قرار داده است. در بخش‌های بعدی به‌طور مفصل به بررسی ویژگی‌ها و مزایای خانه‌های چوبی می‌پردازیم.
مزایای خانه چوبی
- سرعت ساخت بالا
- عمر طولانی
- ایمنی بالا و کاهش آلودگی‌های زیست محیطی هنگام ساخت سازه
- سازگاری بالا با شرایط و اقلیم مختلف
- زیبایی
- کاهش مصرف انرژی
نکات مهم طراحی و ساخت خانه چوبی
1. طرح اولیه خانه
برای شروع باید طرحی مشخص از خانه داشته باشید؛ منظور از طراحی اولیه، چگونگی چیدمان بخش‌های مختلف خانه است که با توجه به سلیقه‌ی شما طراحی می‌شود. در طراحی اولیه تمام تلاش روی این متمرکز است که با کم و زیاد کردن جزییات به نقشه‌ی دلخواه برسید. هدف از این طراحی، در نظر داشتن جزییاتی مثل طراحی دکوراسیون داخلی و خارجی وهم‌چنین در نظر گرفتن کلیاتی مثل سبک دکوراسیون اعم از مدرن، سنتی و… است.
نکته: توجه داشته باشید که طرح اولیه در قیمت تمام‌شده‌ی یک سازه‌ی چوبی، به‌شدت تأثیرگذار است.
2. متراژ خانه چوبی
مورد دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم، متراژ خانه چوبی است. انتخاب متراژ مناسب برای خانه‌ی چوبی می‌تواند شما را به طرح ایده آلی که از یک خانه‌ی چوبی، در ذهن خود ساخته‌اید برساند. حداقل متراژی که برای یک خانه‌ی چوبی می‌توانیم در نظر بگیریم 12 مترمربع است و متراژ مناسبی که تا به امروز از خانه‌های چوبی گزارش شده است 60 مترمربع به بالاست.
در ساخت خانه‌های چوبی، ما هیچ محدودیتی از نظر افزایش متراژ خانه‌ها نداریم. بالطبع متراژ هم با قیمت یک سازه در ارتباط است، همان‌طور که میدانید معمولاً با افزایش متراژ یک سازه قیمت آن‌هم افزایش پیدا خواهد کرد.
3. جنس چوب مورد استفاده در ساخت خانه چوبی
معمولاً در ساخت خانه‌ی چوبی، از چوب درختان با دوام و محکم
استفاده می‌شود، مثل چوب درختان سوزنی برگ که به‌شدت مقاوم‌اند؛ شاید این سؤال برای
شما مطرح شود که آیا بهتر نیست که از چوب درختانی، مانند چوب درختان گردو که بسیار
مقاوم‌تر و با دوام تر هستند، استفاده شود؟
در پاسخ این سؤال باید بگوییم، درست است که چوب درختانی مثل چوب درخت گردو در رده‌ی چوب‌های مرغوب قرار دارد، اما به نظر شما درست است که مثلاً در ساختار دیواره‌های یک خانه از طلا به‌جای سیمان استفاده شود؟ مطمئناً پاسخ منفی است، درست است که چوب درخت گردو بسیار با دوام، مقاوم و بی‌عیب است اما به کار بردن آن برای ساخت خانه‌های چوبی بسیار پرهزینه است.
4. تیر و ستون چوبی
تا به اینجا بخش‌ها و موارد متعددی را بررسی کردیم، حالا به یکی از بخش‌های بسیار مهم در ساخت یک خانه‌ی چوبی می‌رسیم. تیرها و ستون‌ها در یک سازه‌ی چوبی علاوه بر اینکه به سازه استحکام می‌بخشند درعین‌حال باعث زیبایی آن هم می‌شوند.
یکی از ویژگی‌هایی که یک خانه‌ی چوبی را نسبت به سایر سازه‌ها متمایز می‌کند مقاومت بالای آن در برابر بلایای طبیعی نظیر زلزله است که در ادامه به‌طور مفصل به بررسی آن می‌پردازیم.
5. رنگ کردن خانه چوبی
نکته قابل توجه در این قسمت این است که رنگی که در ساختار داخلی خانه چوبی به کار می‌رود با رنگی که در ساختار خارجی خانه چوبی به کار می‌رود متفاوت است مثلاً در ساخت بخش‌های داخلی از رنگ‌هایی مثل سیلر و کیلر، نیمه پلی‌استر، تمام پلی‌استر، لاک‌الکل و … و در ساختار بخش‌های خارجی معمولاً از رنگ‌های گیاهی و نانو عایق استفاده می‌شود.
6. تعداد طبقات خانه چوبی
تعداد طبقات خانه از مواردی است که در طرح اولیه مشخص می‌شود که بسته به انتخاب شما می‌تواند از یک تا سه طبقه باشد. امکان ساخت خانه چوبی با تعداد طبقات بیشتر از سه طبقه هم وجود دارد اما به خاطر افزایش قیمت و هزینه‌ها معمولا این نوع خانه‌ها طرفداران زیادی ندارد.
7. دیوارهای داخلی خانه چوبی
دیوارهای خارجی و داخلی نقش باربر را داشته و وزن سازه را تحمل می‌کنند. دیوارها به‌صورت قاب ساخته شده و تیرهای چوبی با فاصله مشخص از هم قرار می‌گیرند.
دیوارهای جداکننده داخلی مانند دیوارهای خارجی با وادارهای چوبی و به صورت قاب ساخته می‌شوند. دیوارها را بطور معمول به صورت افقی روی زمین ساخته و بعد در جای مشخص قرار می‌دهند.
مقاومت خانه‌های چوبی چقدر است؟
1. در زمان آتش سوزی
با توجه به گزارش‌هایی که تا کنون ارائه شده است، متوجه این موضوع شده‌ایم که سازه‌هایی که از جنس چوب هستند از مقاومت بیشتری نسبت به سایر سازه‌هایی که از جنس فولاد و بتن و … هستند در برابر حرارت برخوردارند، علت آن مقاومت چوب و سازه‌های چوبی نسبت به سایر سازه‌ها در برابر افزایش حرارت بیشتر است. مقاومت سازه‌های چوبی در هنگام آتش سوزی با سرعت کمتری نسبت به سایر سازه‌ها کاهش می‌یابد زیرا زغالی که در سطح چوب به وجود می‌آید مانع نفوذ سریع گرما و آتش سوزی به لایه‌های زیرین می‌شود بنابراین سرعت بیشتری برای فرار از آتش سوزی و نجات فراهم می‌شود، این در حالی است که فولاد در برابر حرارت ذوب می‌شود و بتن ترک می‌خورد.
2. در برابر زلزله
یکی از دلایل محبوبیت کلبه‌ها و خانه‌های چوبی در کشورهای مختلف از جمله ژاپن، کانادا و سایر کشورهای اروپایی سبک بودن این خانه‌هاست؛ زیرا سبک بودن باعث می‌شود تا صدمات وارده به حداقل مقدار ممکن برسد. پس با در نظر گرفتن این ویژگی کلبه‌های چوبی، مناسب‌ترین گزینه برای مناطق زلزله‌خیز به شمار می‌روند.
در مقایسه‌ی عملکرد خانه‌های چوبی و خانه‌های بتنی در برابر زلزله می‌توانیم بگوییم در خانه‌های چوبی خانه‌ی مناسب خانه‌ای است که در زمان وقوع حادثه تقریباً صدمه نبیند و سالم بماند و پس از حادثه تا حدی قابل سکونت باشد؛ اما در خانه‌های بتنی، منظور از خانه‌ی مناسب خانه‌ای است که در زمان حادثه صدمات جانی را به کمترین میزان ممکن برساند اما در این خانه‌ها میزان صدمات از نظر مالی قابل تعیین نیست.
به‌طورکلی در خانه‌های چوبی به خاطر مقاومت بالای چوب و درعین‌حال سبک بودن چوب صدمات وارده به مقدار قابل ملاحظه ای کمتر از سایر سازه‌ها است.
3. در برابر سرما
همان‌طور که در مزایای خانه‌ی چوبی گفتیم، یکی از مزایای سازه‌ی چوبی سازگاری آن با شرایط آب و هوایی مختلف است، سازه‌های چوبی در برابر آب و هوای سرد، مثلاً در مناطقی که زمستان‌های طولانی دارند یا دمای هوا به کمتر از صفر می‌رسد بسیار مناسب‌اند؛ زیرا این سازه‌ها به‌شدت عایق بوده و از نظر حفظ انرژی بسیار مناسب هستند.
4. در برابر موریانه
برخلاف تصور عوام که فکر می‌کنند چوب و سازه‌های چوبی دائماً در معرض حمله‌ی موریانه‌ها و حشرات چوب‌خوار قرار دارند و این امر می‌تواند از مقاومت آن‌ها بکاهد، امروزه راهکارهای مفیدی برای بالا بردن مقاومت چوب‌ها پیشنهاد شده است. یکی از راهکارهایی که به‌طورمعمول برای بالا بردن مقاومت چوب پیشنهاد می‌شود اشباع کردن چوب است. منظور از اشباع کردن چوب چیست؟ اشباع کردن چوب در لغت به معنی تزریق یا نفوذ دادن مایع در چوب تحت تأثیر فشار است که به این کار تیمار کردن چوب هم گفته می‌شود. در این فرآیند نوعی ماده‌ی سمی محافظت‌کننده به کمک سیلندرهایی که قطعات چوب از قبل در آن قرارگرفته‌اند با فشار به داخل حفره‌های چوب نفوذ می‌کند. این فرآیند دارای 2 روش معروف است:
- سلول پر: در این روش تمامی حفره و سلول‌های چوب از مواد سمی محافظت‌کننده پر می‌شود.
- سلول خالی: در این روش فقط دیواره‌ی سلولی به مواد سمی آغشته می‌شود.
اشباع چوب، مقاومت چوب را در برابر حشرات و موریانه‌ها تا ده‌ها برابر افزایش می‌دهد. اشباع کردن چوب در کنار تمام فوایدی که دارد، مضراتی هم دارد که یکی از متداول‌ترین آن‌ها بالا بردن هزینه‌ی ساخت است. از دیگر مضرات کاهش میزان چسبندگی چوب اشباع است. هم‌چنین از رنگ‌های ضد آب یا نانو عایق نمی‌توان روی این نوع چوب استفاده کرد.
راهکار دیگری که می‌توانیم برای بالا بردن مقاومت چوب در برابر موریانه‌ها و سایر حشرات چوب‌خوار استفاده کنیم این است که از ابتدا برای ساخت خانه‌ی چوبی از چوب‌هایی استفاده کنیم که نسبت به موریانه‌ها مقاوم باشند مثل چوب نراد؛ با این کار می‌توانیم هزینه‌ی اضافی اشباع کردن چوب را حذف کنیم.
مجوزهای ساخت خانه چوبی
شاید این سؤال برایتان مطرح شود که آیا برای ساخت خانه‌ی چوبی به مجوز احتیاج داریم؟
در پاسخ این سؤال باید بگوییم که برای ساخت خانه‌های چوبی آیین‌نامه‌ی مشخصی، آن‌طور که برای ساخت سایر سازه‌ها وجود دارد، نداریم و افراد می‌توانند با دردسر بسیار کمتری خانه‌ی خود را بسازند و در آخر برای سازه‌ی خود پایان کار بگیرند، البته شایان‌ذکر است که در یک سری شهرهای کشور گرفتن مجوز برای ساخت یک خانه‌ی چوبی کمی دشوارتر است و به عبارتی ساخت یک سازه‌ی سیمانی دردسر کمتری به دنبال دارد.
آلاچیق چیست و چه تفاوتی با خانه چوبی دارد؟
آلاچیق نوعی سازه‌ی چوبی است، دارای سقف و مستقل؛ این سازه‌ی چوبی کاملاً باز است و نباید آن را با کلبه‌ی چوبی اشتباه بگیریم. در ساخت آلاچیق می‌توانیم از مواد و مصالح مختلفی مثل انواع چوب (ترمو، روسی، پلاست و …)، سنگ، آجر، بتن، شیشه و … استفاده کنیم. قیمت تمام‌شده‌ی یک آلاچیق بسته به مواد به کار گرفته شده، مقدار استفاده شده و متراژ آن متفاوت است.
پرگولا چیست؟
پرگولا سازه‌‌ای عمدتا از جنس چوب بوده اما گاهی برای ساخت آن از آهن هم استفاده می‌کنند. از این سازه مسقف در حیاط، باغ و فضاهای باز استفاده می‌شود.
پرگولا هایی که از جنس چوب هستند به دلیل مقاومت نسبتاً بالایی که دارند و هم‌چنین حس خوبی که به افراد منتقل می‌کنند محبوبیت بیشتری نسبت به سازه‌های آهنی دارند. این سازه‌ها را می‌توانیم به دو گروه تقسیم‌بندی کنیم:
- گروه اول پرگولا هایی هستند که برای پوشاندن سقف یک مسیر مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- گروه دوم پرگولاهایی هستند مشابه آلاچیق‌ها و به‌عنوان محلی برای استراحت محسوب می‌شوند.
به‌طورکلی پرگولا بیشتر جنبه‌ی تزیینی داشته و معمولاً برای زیباسازی مسیر یا باغ مورداستفاده قرار می‌گیرد.